Chuyện kể là ngày thư viện Alexandria bị đốt cháy, thật ra có một cuốn sách đã được cứu thoát. Tuy vậy nó không phải là một cuốn sách có giá trị, và do đó, một người đàn ông nghèo chỉ có thể đọc dăm ba chữ, đã mua lại nó với giá chỉ một vài xu. Cuốn sách không nói lên điều gì đặc biệt, nhưng lẫn trong những trang viết của nó có một đoạn văn ngắn thực sự thú vị. Đoạn này tiết lộ về thuật tìm kiếm một viên sỏi màu nhiệm. Viên sỏi này có khả năng diệu kì, đó là khi chạm vào bất cứ vật kim loại nào thì vật ấy liền biến ngay thành vàng. Lời chú thích ghi rằng viên sỏi cần tìm sẽ nằm lẫn trong hàng nghìn viên sỏi khác, và không thể nhận ra nó bằng mắt trần. Bí mật được tiết lộ là: khi chạm vào viên sỏi đó sẽ có cảm giác ấm, trong khi các viên sỏi thường thì lạnh tanh. Người đàn ông về nhà bán hết mọi của cải của mình, và chỉ mang theo một ít thứ cần thiết đi ra bờ biển, nơi có một bãi sỏi mênh mông nằm ở đó. Ông bắt đầu cuộc tìm kiếm của mình.Ông tự nhủ quy trình tìm kiếm này quả là rất đơn giản: Ta chỉ việc lượm một viên sỏi, nếu nó lạnh thì ta quăng xuống biển và lượm viên khác, cứ thế cho đến khi ta lượm được viên sỏi ấm của ta.
Viên sỏi đầu tiên, tất nhiên là lạnh rồi, được ném xuống biển. Ông tiêu hết ngày đầu tiên của mình với những viên sỏi lượm lên đều lạnh. Điều duy nhất mà ông hài lòng trong ngày đầu tiên là càng về cuối ngày việc lượm sỏi và ném đi càng nhanh. Chứng tỏ ông đã bắt đầu thạo việc.
Vậy là thời gian cứ đủng đỉnh trôi qua. Hết nhiều ngày là xong một tuần. Hết nhiều tuần là xong một tháng. Sau vài tháng trôi qua, việc lượm sỏi, ném xuống biển đã quá thuần thục nhưng viên sỏi ấm vẫn chưa thấy đâu cả.
Rồi một ngày kia cũng có một sự cố làm ngắt quãng công việc nhàm chán của ông. Đó là hôm mà vào lúc xế trưa, tay ông lượm tiếp một viên sỏi và cảm giác ấm áp phân biệt nó với những viên sỏi trước đó. Ông ném nó xuống biển. Tội nghiệp, ông không thể làm gì khác hơn được vì thói quen lượm sỏi và ném xuống bien lâu nay đã làm ông không kịp thay đổi hành vi của mình nữa. Ông bần thần nhận ra sai lầm của mình, khi đó viên sỏi ấm đã chìm vào nước biển mất rồi.
Câu chuyện này được kể lại trên Internet, và một trong các lời nhắn gửi thêm là so sánh những viên sỏi với các cơ hội.
Trừ phi chúng ta thận trọng, còn không thì chúng ta sẽ vuột mất cơ hội dành cho mình, do thói quen loại bỏ mọi thông tin đến với mình, chúng ta sẽ dễ loại bỏ chính cơ hội dành cho mình.
Thật ra không chỉ là áp dụng chỉ cho các cơ hội. Có thể mở rộng điều này ra cho các công việc trong môi trường doanh nghiệp. Những việc thường nhật, làm quá quen thuộc, cứ vậy mà làm cũng giống như thói quen lượm và ném những viên sỏi lạnh xuống biển vậy. Khi thói quen đã hình thành thì ít phải suy nghĩ, và do vậy khi điều mới, những thay đổi cần thiết, sẽ dễ bị chống lại, và dễ bị loại bỏ, và cũng giống như viên sỏi ấm, sau khi loại bỏ, sẽ không còn cơ hội làm lại. Chỉ có sự tỉnh táo, làm các công việc thường nhật nhưng luôn biết chờ đón các việc mới, và chuẩn bị tâm lý ứng xử đúng cách với các công việc mới, không tránh né, mới là quan trọng.
Nhìn từ góc độ theo dõi sự tiến bộ trong năng lực của nhân viên, người quản lý sẽ thấy có một ranh giới rõ ràng giữa hai kiểu nhân viên. Một kiểu chỉ luôn làm theo thói quen, và một kiểu có xu hướng làm những việc rất thường nhật theo một cách mới, một phương pháp mới. Với kiểu nhân viên kể đến sau này, họ không chấp nhận thói quen, và luôn suy nghĩ cải tiến cách làm việc. Với họ những việc thường nhật lại luôn mới mẻ. Và cứ thế năng lực của họ tăng lên từng ngày. Không phải họ chỉ nâng cao chất lượng công việc, mà luôn nhìn ra các cơ hội làm cho kết quả công việc, tưởng là không còn gì để bàn về cách làm, vẫn có những cách tiếp cận và đạt hiệu quả cao hơn, và ngoài ra với chính họ thì luôn tìm thấy sự thú vị hơn mỗi ngày trong công việc của mình.
Trương Chí Dũng
Giám đốc Nghiên Cứu và Phát Triển
