Tác giả Steph M. R. Covey, Greg Link & Rebecca R. Merrill
Niềm tin thông minh là sự phân định. Đó là một năng lực và một quy trình giúp chúng ta hoạt động với niềm tin cao trong một hệ giới niềm tin thấp. Nó giảm thiểu rủi ro và gia tăng tối đa các khả năng bằng cách tối ưu hóa hai nhân tố chính: khuynh hướng tin và sự phân tích. Nói một cách đơn giản, niềm tin thông minh là làm thế nào để tin trong một thế giới có niềm tin thấp.
- Khuynh hướng tin:
Khuynh hướng tin là xu hướng, thiên kiến hoặc ước muốn tin vào người khác. Như chúng ta đã tìm hiểu ở Chương 2, trẻ em thường có khuynh hướng tin cậy cao. Khuynh hướng này có thể bị ảnh hưởng theo cách này hay cách khác bởi kinh nghiệm cá nhân hoặc do rèn luyện. Trong công việc, chúng ta thấy điều này được khẳng định mạnh mẽ khi con người thích tương tác hơn với những cá nhân, nhóm và tổ chức có niềm tin cao khắp nơi trên thế giới và họ cũng rất ý thức về kết quả của những tương tác niềm tin cao của họ.
Khuynh hướng tin về cơ bản là vấn đề của con tim. Có khuynh hướng tin cậy cao – tức mở rộng niềm tin một cách có cân nhắc và có chủ đích – là một chiều kích quan trọng của niềm tin thông minh khi nó được kết hợp với sự phân tích cao tương tự. Theo kinh nghiệm của chúng tôi, những người có khuynh hướng tin thấp thường có những trải nghiệm làm giảm sự sẵn lòng mong muốn công niềm tin của mình đến người khác.
Khuynh hướng tin gần như là điểm xuất phát tốt nhất cho niềm tin thông minh; nói cách khác, chúng ta phải thể hiện niềm tin trước tiên. Chúng ta không bỏ qua sự phân tích mà chỉ hoãn nó lại. Chúng ta tiếp cận giải quyết những tình huống với niềm tin rằng “Hầu hết mọi người cơ bản là tốt”, và lý do chúng ta làm điều này là vì nó mở ra một thế giới với nhiều khả năng hoàn toàn mới.
Bắt đầu bằng khuynh hướng tin cậy cao không nhất thiết có nghĩa là cuối cùng chúng ta phải quyết định mở rộng niềm tin tới ai đó; trên thực tế, có thể không – đặc biệt sau khi chúng ta đã làm phép phân tích. Ý nghĩa thực sự của điều này là chúng ta tự mở rộng lòng mình trước các khả năng. Khi lãnh đạo bằng sự mất niềm tin, chúng ta thậm chí không nhìn thấy những khả năng, giống như nhìn một dòng sông mà không đeo kính phân cực vậy.
Có lần sau một trong những chương trình của chúng tôi, một luật sư tiến đến chúng tôi và nói: “Tôi không thể tin vào những gì tôi đang làm! Tôi nhận ra rằng mình đã cho phép sự mất niềm tin trở thành chiếc lăng kính để tôi nhìn nhận toàn bộ thế giới của mình. Nghề của tôi đã dạy tôi sống với sự mất niềm tin như là một điểm khởi đầu. Điều này đôi khi có tác dụng tốt nơi văn phòng luật của tôi, nhưng đôi lúc tôi phải trả giá rất đắt – và nó đã giết chết tôi trong các mối quan hệ cá nhân, vì tôi được ‘lập trình’ là phải hoài nghi. Tôi đã bỏ lỡ nhiều khả năng để tạo ra những mối quan hệ hạnh phúc hơn và dồi dào năng lượng hơn. Tôi cũng đã bỏ lỡ nhiều – Cơ hội để đạt được những kết quả tốt hơn”.
Những người như Muhammad Yunus và các công ty như eBay, Netflix và L.L.Bean bắt đầu bằng khuynh hướng tin cậy cao, vì vậy cơ hội dành cho họ là vô tận. Họ thiết kế tổ chức của mình dựa trên triết lý 95% con người có thể tin cậy được thay vì qua lăng kính 5% con người là không đáng tin; và từ đó, họ tận hưởng những lợi ích được đền đáp từ niềm tin cao. Đối với nhiều người trong thời đại của sự phục hưng niềm tin cao trên toàn thế giới, tái kết nối với khuynh hướng tin cậy bẩm sinh của con người chính là sự phục hưng cá nhân hay nói cách khác, đó là sự tái thức tỉnh.
- Sự phân tích
Nếu chỉ tập trung vào khuynh hướng tin tưởng của mình, chúng ta thường có niềm tin mù quáng; và trong một thế giới niềm tin thấp, chúng ta luôn bị tổn thương. Để thực hành niềm tin thông minh, chúng ta cần kết hợp khuynh hướng tin cậy cao với sự phân tích cao tương xứng. Đây là lý do tại sao, ngay cả với khuynh hướng tin mạnh mẽ, những cá nhân và tổ chức thành công vẫn đề ra các điều khoản dành cho những kẻ lừa đảo nằm trong nhóm 5% hoặc tương đương thế, tùy vào hoàn cảnh hoặc bối cảnh. Ví dụ, hệ thống eBay được xây dựng trên cơ sở vững chắc của tính minh bạch và quy trình phản hồi khuyến khích, trao quyền cho người mua và người bản tự kiểm soát trang mạng. Hơn thế nữa, eBay đã thực hiện những thuật toán phức tạp để dò tìm các hành vi không thích hợp, sự gian lận, hoặc những nỗ lực rao bán hàng giả. Họ không ngừng canh gác, “làm sạch” hệ thống và loại bỏ những người không đáng tin cậy. Nói cách khác, eBay, Netflix, và L.L.Bean rõ ràng vận hành trên niềm tin, nhưng đó không phải là niềm tin mù quáng, mà là tin cậy có phân tích.
“Hãy tin, nhưng có xác thực.”
NGẠN NGỮ NGA
Khuynh hướng tin là vấn đề của con tim (tình cảm), phân tích là vấn đề của khối óc (lý trí). Phân tích là khả năng đánh giá, cân nhắc hàm ý và hệ quả, bao gồm cả rủi ro. Cùng với khuynh hướng tin cậy cao, sự phân tích vững vàng là một chiều kích quan trọng của niềm tin thông minh, nhưng nó cũng cần được củng cố. Nếu không – nếu chúng ta bắt đầu bằng một khuynh hướng tin cậy thấp – thì hầu hết chúng ta sẽ bị chìm đắm quá sâu vào phân tích đến mức làm lệch lạc phán đoán của chúng ta. Chúng ta nêu các kiểu lý do để không tin tưởng cấp trên, cấp dưới, đối tác, khách hàng, nhà cung cấp, đồng nghiệp, thậm chí cả gia đình mình nữa. Vấn đề là, phân tích cần thiết nhưng chưa đủ, và trong hầu hết các trường hợp, không nên chỉ dựa vào nó. May thay, trong thế giới kết nối Internet ngày nay, công nghệ thông tin và sự minh bạch Internet có thể giúp ích cho niềm tin thông minh bằng cách làm cho sự phân tích diễn ra nhanh hơn, gần với thời gian thực hơn.
Sự phân tích niềm tin thông minh bao gồm việc đánh giá ba biến số sau:
- Cơ hội (tình huống – bạn đang tin tưởng ai về điều gì)
- Rủi ro (mức độ rủi ro liên quan)
- Sự tín nhiệm (tính cách và năng lực của những người liên quan)
Chúng ta hãy lần lượt xem xét mỗi biến số trên.
Biến số quan trọng #1: Cơ hội. Đánh giá cơ hội hoặc tình huống đơn giản là nhận diện rõ mình đang tin ai về điều gì. Liệu bạn có tin tưởng ai đó để cho phép họ làm việc từ nhà không? Để trao quyền cho họ quyết định một thương vụ? Để cho phép họ toàn quyền quản lý một dự án? Để chấp nhận ai đó trở thành đối tác trong chuỗi cung ứng của bạn? Ví dụ, Netflix tin khách hàng của mình sẽ thuê và trả lại các DVD; ngân hàng Grameen tin rằng người vay tiền sẽ trả lại cho họ các khoản vay.
Biến số quan trọng #2: Rủi ro. Cuộc sống có nhiều chúng ta không thể tránh khỏi chúng. Tin tưởng đồng nghĩa với chấp nhận rủi ro; không tin cũng là chấp nhận rủi ro. Mục tiêu của niềm tin thông minh là quản lý rủi ro một cách thông minh là quản lý rủi ro một cách thông minh – là mở rộng niềm tin theo cách giúp ta gia tăng tối đa sự thịnh vượng, năng lượng và niềm tin. Để làm được như vậy, chúng ta cần giá được mức độ của các rủi ro liên quan.
- Kết quả có thể mong đợi là gì?
- Khả năng đạt những thành quả ấy là bao nhiêu?
- Tầm quan trọng và tính minh thị của những kết quả ấy là gì?
Ngược lại, chúng ta hãy so sánh rủi ro trong hai tình huống khác nhau sau đây. Trong một trong những chương trình của chúng tôi, vị đô đốc của một tàu ngầm nguyên tử nói: “Trên tàu ngầm nguyên tử, mọi thứ đều có quy trình. Chúng tôi thậm chí còn có quy tắc sử dụng phòng tắm. Bạn có nghĩ như vậy là không tin ai cả và chúng tôi nên loại bỏ các quy trình đối với hầu hết những gì chúng tôi thực hiện không?”. “Chắc chắn không”, chúng tôi đáp. “Vì rủi ro trong một tàu ngầm nguyên tử là rất lớn. Các quy định cho thấy sự đánh giá đúng mức các rủi ro tiềm tàng và theo đó xây dựng được niềm tin”.
Trong một chương trình khác, một nhân viên ngân hàng đang sống ở nước ngoài chia sẻ trải nghiệm của mình khi con gái nhỏ của anh hỏi: “Nước Mỹ ra sao hở ba?”. Người cha đáp: “Con có thể đi bộ tới một chiếc máy bán báo tự động. Họ có một chồng báo ở trong đó, khi con nhét hai đồng 25 xu vào, khóa cửa tự động bật mở và con chỉ cần lấy một tờ báo rồi đóng cửa lại. Không có ai ở đó để kiểm tra xem con có lấy nhiều hơn một tờ báo hay không. “Ồ!” con gái anh ấy thốt lên. Cô bé không thể tin rằng người ta có thể mở rộng niềm tin đến mức đó. (Tình cờ là, những chiếc máy bán hàng đó được đặt nickname là “những cái hộp danh dự”).
Hai ví dụ trên đóng khung rủi ro vào hai thái cực: “Có phải tình huống này liên quan đến những chiếc tàu ngầm, hay những tờ báo?”. Nói cách khác, mức độ rủi ro ở đây là gì?
“Sự nhã nhặn có hai phần: Sự rộng lượng dù phải trả giá đắt, và niềm tin ngay cả khi có rủi ro.”
STEPHEN CARTER
NHÀ SỬ HỌC VÀ GIÁO SƯ LUẬT, ĐẠI HỌC YALE
Trong chương trình Mối nguy hiểm của người lạ chúng tôi nêu ở phần trên, sự cẩn trọng cần được cân nhắc đúng mức là vì rủi ro quá lớn. Đối với một đứa trẻ, bị bắt cóc hoặc bị lạm dụng là điều quá khủng khiếp. Trong trường hợp đó, niềm tin thông minh nói rằng cần phải áp dụng những biện pháp bảo vệ thích đáng. Tuy nhiên, như chúng tôi từng lưu ý, chúng ta cần giúp trẻ em ý thức rằng hầu hết mọi người đều cơ bản là tốt, để sự mất niềm tin không trở thành mô thức tư duy dẫn dắt cuộc sống của các cháu sau này khi trưởng thành.
Trong chương trình vi tín dụng ở Bangladesh, Muhammad Tinus nhận thấy rủi ro rất nhỏ dù những người đi vay không có tài sản thế chấp. Mặc cho các ngân hàng khác và các chuyên gia tư vấn tài chính không đồng tình, ông vẫn tin rằng hầu hết người nghèo sẽ trả nợ, và niềm tin này được chứng minh bởi tỷ lệ hoàn trả các khoản vay là 98%. Song song đó, ông lập các nhóm hỗ trợ không chỉ để khích lệ và giúp đỡ người đi vay mà còn nhằm tạo ra một hệ thống tự kiểm soát đảm bảo hành vi có trách nhiệm của các thành viên trong nhóm và uy tín của họ được gắn với nhau.
Một vài công ty hiện đại được thành lập với tôn chỉ rõ ràng là trợ giúp người khác giảm nhẹ rủi ro kinh doanh trong thế giới điện tử ngày nay. Một ví dụ là VeriSign, một Công ty tạo điều kiện cho khách hàng có các hoạt động kinh doanh nhanh chóng bằng cách chứng minh tính hợp pháp và an toàn của các trang mạng Internet.
Các nghiên cứu cho thấy sự hiện diện của VeriSign Trust Seal trên trang web của một công ty giúp gia tăng các giao dịch trực tiếp của họ từ 10% đến 34%. Một ví dụ khác là PayPal, một công ty duy trì thẻ tín dụng và số tài khoản ngân hàng trên một trang web an toàn cho 87 triệu khách hàng khắp nơi trên thế giới và giúp họ không gặp rủi ro rò rỉ thông tin tài chính. Paypal cũng mang lại lợi ích cho những người bán hàng trực tuyến, rằng các thanh toán của khách hàng đều chính xác.
“Chúng ta đang chứng kiến sự tăng trưởng của ngành công nghiệp niềm tin.”
JEFF JARMS
NHÀ BÁO & TÁC GIẢ
Biến số quan trọng #3: Sự tín nhiệm. Sự tín nhiệm liên quan đến tính cách và năng lực của người mà bạn đang thực hiện phép phân tích. Có lẽ bạn đã nghe câu chuyện này: Có một cậu bé được mẹ bảo mang bữa trưa cho cha cậu, người đang đào đất dưới một cái giếng tối tăm. Khi cậu bé tới nơi, cha cậu bảo cậu thả bữa trưa xuống giếng cho ông, và cậu bé vâng lời. Sau đó, cha cậu nói: “Này con, bấy nhiêu đồ ăn đủ cho hai người đấy. Sao con không nhảy xuống và cùng ăn với cha?”. Cái nắng làm cậu lóa mắt không thể nhìn thấy gì dưới giếng, vì vậy cậu nói: “Nhưng con không nhìn thấy cha”. Người cha đáp: “Nhưng cha nhìn thấy con. Cứ nhảy xuống. Cha sẽ đỡ lấy con”. Bạn sẽ làm gì nếu bạn là cậu bé đó? Trong câu chuyện, cậu bé nhảy vào cái giếng đen ngòm, và người cha đỡ lấy cậu bàng đôi tay rắn chắc của mình, và họ cùng nhau thưởng thức bữa trưa.
Rõ ràng người cha đáng tin cậy đối với người con. Cậu bé biết mình có thể tin tưởng ở ông. Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu dưới hố là một người khác? Điều gì sẽ xảy ra nếu đó là một kẻ hoàn toàn xa lạ? Cậu bé có dám nhảy xuống dưới đó không?
Mở rộng niềm tin là hành động của niềm tin- đôi khi là bước nhảy của niềm tin. Tuy nhiên, khi thực hiện cú nhảy đó, bạn có cơ hội kiểm tra và xác thực sự tín nhiệm của các cá nhân hay tổ chức có liên quan. Nếu độ tín nhiệm thấp và rủi ro của việc mở rộng niềm tin một cách thân trọng, vì tin rằng chính hành động dám chấp nhận rủi ro và mở rộng niềm tin sẽ giúp cá nhân hoặc tổ chức ấy gia tăng sự đáng tin cậy của họ.
“Bài học lớn tôi rút ra trong đời là cách duy nhất để làm cho một người trở nên đáng tin cậy là hãy tin vào anh ta; và cách chắc chắn nhất để làm cho anh ta không đáng tin cậy là không tin anh ta và thể hiện cho anh ta thấy điều đó.”
HENRY L. STIMSON
CỰU NGOẠI TRƯỞNG MỸ
Trong bất kỳ tình huống nào, xem xét sự đáng tin cậy của bên kia là một phép phân tích tốt nên làm. Ví dụ, hãy cân nhắc những gì bạn có thể làm nếu bạn được trao cho cơ hội hợp tác với ai đó, chẳng hạn như Jon Huntsman, Sr., nhà sáng lập Tập đoàn Huntsman. Nếu bạn muốn nghiên cứu sự đáng tin cậy của Huntsman, bạn sẽ thấy rằng Có lần ông liên quan đến những vụ thương lượng với Charles Miller Smith, chủ tịch kiêm CEO của Imperial Chemical Industries, một trong những công ty lớn nhất Vương quốc Anh. Huntsman mô tả sự sáp nhập tiềm năng như là một thương vụ lớn nhất trong đời ông, thương vụ sẽ làm tăng gấp đôi quy mô của Huntsman Corp. Đó là những cuộc thương lượng cực kỳ khó khăn vì thương vụ này rất phức tạp và chịu sức ép nặng nề bởi cả hai phía. Lúc cuộc thương lượng gần đến hồi kết thúc, Smith bị mất tập trung về mặt cảm xúc. Vợ ông lúc đó đang bị ung thư giai đoạn cuối và bà qua đời trước khi thương vụ hoàn tất. Sau khi được mệnh danh là nhà đàm phán cứng rắn, Huntsman biết lẽ ra họ có thể buộc bên kia hạ giá thêm 200 triệu đô-la nữa, nhưng phải trả giá bằng sức khỏe cảm xúc của Smith. Vì vậy, thay vào đó, ông chọn không đòi hỏi gì thêm trong 20% phần cuối cùng của thương vụ. “Thỏa thuận như thế đã được xem là tốt đẹp”, ông nói. “Mỗi bên đều được hưởng lợi, và tôi có thêm một người bạn suốt đời”.
Bạn cũng có thể biết rằng Huntsman hợp tác với Mitsubishi và để mở một nhà máy ở Thái Lan. Sau một thời gian, một nhà điều hành của Mitsubishi gọi điện cho Huntsman nói rằng mọi công ty ở Thái Lan đều phải trả cho các quan chức chính phủ tiền bồi dưỡng hằng năm để kinh doanh ở đó, và phần của Huntsman cho sự hợp tác này vào năm đó là 250.000 đô-la. Huntsman nhận ra, mà không hề biết trước, rằng Mitsubishi đã lấy phần lợi nhuận đáng ra được chia cho ông hằng năm để “lo lót” cho các quan chức biến chất, rồi họ lại quyết định rằng Huntsman phải cùng chịu khoản chi đó. Huntsman viết trong cuốn sách của mình, Winners Never Cheat:
Tôi đã nói rằng chúng tôi không có ý định trả thậm chí 5 xu cho cái không gì khác hơn là sự tống tiền… Ngày hôm sau, tôi báo cho Mitsubishi chúng tôi sẽ bán phần hùn của chúng tôi. Sau khi không thuyết phục tôi được về chuyện này, Mitsubishi trả cho tôi một cái giá có chiết khấu để mua lại phần vốn hạn của chúng tôi ở HMT. Chúng tôi mất 3 triệu đô-la trước mắt, nhưng xét về dài hạn đó là một may mắn. Khi cuộc khủng hoảng kinh tế châu Á diễn ra và kéo dài, toàn bộ ngành công nghiệp này bị suy kiệt… Sau khi vụ từ chối trả “phí” ở Thái Lan của chúng tôi được công khai, chúng tôi không bao giờ gặp lại vấn đề hối lộ nào nữa ở phần đó của thế giới. Người ta nói Huntsman nói không là không, và nhiều công ty khác cũng làm điều tương tự.
“Tôi không bao giờ để bất kỳ ai từ chối giao dịch với tôi vì thiếu niềm tin.”
JON HUNTSMAN, SR.
NHÀ SÁNG LẬP TẬP ĐOÀN HUNTSMAN
Bạn có thể bắt gặp nhiều câu chuyện chứng thực cho sự đáng tin cậy của Huntsman. Tương tự, hành vi đạo đức, sự quan tâm, sự đáng tin cậy của ông thường có tác động tích cực đến quyết định mở rộng niềm tin của bạn đối với ông trong các mối quan hệ kinh doanh.
Sự đáng tin cậy liên quan đến tính cách (sự chính trực và ý định) và khả năng (năng lực và kết quả). Chúng ta không bao giờ muốn hợp tác với người rất giỏi nhưng có tính gian lận, hay những người rất trung thực nhưng không có năng lực. Sự đáng tin cậy cũng liên quan đến sự phù hợp về khả năng hoàn thành công việc của một người. Dù bạn có thể tin một đồng nghiệp làm thay công việc của bạn trong khi bạn đi nghỉ phép, nhưng bạn không tin cũng người đó có thể cắt tóc cho bạn hoặc giải phẫu đầu gối cho con gái bạn.
Khi chúng ta biết ai đó là người đáng tin cậy, chúng ta tự tin rằng mình có thể tin họ. Điều tương tự cũng đúng với các tổ chức. Rắc rối chỉ xảy ra khi chúng ta không xác thực để đảm bảo ai đó có đáng tin cậy hay không; hoặc khi chúng ta giả định rằng vì họ từng có lần đáng tin cậy, nên họ sẽ như thế. Đây chính là điều đã xảy ra khi Ủy ban Chứng khoán Hoa Kỳ không điều tra kỹ lưỡng Bernie Madoff, vì vậy đã không thể khám phá ra vụ lừa đảo nhiều tỷ đô-la như thế.
“Đừng tin tất cả mọi người, nhưng hãy tin những người có phẩm giả; vế trước là sự ngu ngốc, vế sau là dấu hiệu của sự thận trọng.”
DEMOCRITUS
TRIẾT GIA HY LẠP
Mọi người quan tâm có thể mua sách tại đây: https://tiki.vn/niem-tin-thong-minh-ky-nang-thiet-yeu-bien-nguoi-quan-ly-thanh-nha-lanh-dao-p70847902.html?spid=71155973
